Việc dỡ bỏ rào chắn để khôi phục dòng chảy của các con sông đang diễn ra nhanh hơn ở châu Âu. Theo một báo cáo mới đây, số đập và rào chắn được dỡ bỏ ở khu vực này trong năm 2021 đã tăng 137% so với năm trước.

Các quốc gia châu Âu đang tích cực tháo dỡ những con đập cũ nhằm khôi phục dòng chảy tự do của các con sông.

Báo cáo do Dam Removal Europe (tạm dịch: Tổ chức Dỡ đập châu Âu) công bố hồi tháng 5/2022 nêu có ít nhất 239 đập đã được dỡ bỏ ở 17 quốc gia châu Âu vào năm 2021, 76% trong số đó là đập cột nước thấp, 24% còn lại là đập cao hơn 2 mét, ảnh hưởng đến dòng chảy của sông.

Tây Ban Nha là một trong những quốc gia đi đầu trong sáng kiến này với 108 đập được dỡ bỏ, một trong số đó cao 13 mét, theo bản tóm tắt báo cáo đăng trên trang chủ của Dam Removal Europe.

Các quốc gia châu Âu khác như Bồ Đào Nha, Montenegro và Slovakia cũng bắt đầu dỡ bỏ những con đập đầu tiên. 

Trong khuôn khổ dự án Hiitolanjoki, nhà máy điện Lahnasenkoski sẽ bị xóa bỏ vào năm 2022. Ảnh: Wikimedia Commons.

Tham vọng lớn

Năm 2021, châu Âu triển khai việc dỡ bỏ các con đập một cách khá chậm nhưng với tham vọng lớn. 

Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên (WWF) đã khởi xướng Sáng kiến Dỡ đập ở Châu Âu, nằm trong Sáng kiến Big Jump Europe (Cú Nhảy vọt châu Âu). 

Những tổ chức này đại diện cho hơn 300 tổ chức bảo tồn thiên nhiên. Vào năm 2021, họ bắt đầu huy động các công dân gây quỹ nhằm tháo dỡ các đập và rào chắn đã cũ.

Dự án Hiitolanjoki

Phần Lan đã thông báo đóng cửa một đập thủy điện đang hoạt động như một phần của dự án Hiitolanjoki, dự án khôi phục dòng sông lớn nhất tại quốc gia này. 

Nguồn tài trợ được huy động thông qua các cơ quan chức năng, các quỹ, các nhà đầu tư tư nhân và các hiệp hội. Dự án được thực hiện thông qua South Karelia Foundation for Recreation Areas (Quỹ Nam Karelia dành cho các khu giải trí).

Mục tiêu chính của sáng kiến này là loại bỏ các chướng ngại vật ven sông để cá hồi Đại Tây Dương ở hồ Ladoga có thể di cư ngược dòng.

Thông qua dự án này, sông Hiitolanjoki sẽ trở thành môi trường sống quan trọng nhất của cá hồi Đại Tây Dương, đồng thời cho phép phát triển du lịch câu cá trong khu vực.

Việc dỡ bỏ các con đập đã mang lại kết quả rõ rệt khi các tổ trứng cá đã xuất hiện trở lại vào cuối năm 2021.

Mục tiêu

Ông Herman Wanningen, giám đốc Quỹ Bảo vệ Cá Di cư Thế giới, nói: "Tháo dỡ đập là phương pháp hiệu quả nhất để khôi phục những dòng sông đầy cá. Điều này nên được thực hiện ở khắp châu Âu, bắt đầu từ những rào chắn cũ kỹ, lạc hậu không còn giá trị sử dụng hoặc không còn chức năng kinh tế". 

Có ít nhất 15.000 đập cũ không còn mục đích sử dụng đang cản trở các dòng sông ở châu Âu. Tuy nhiên, nếu châu Âu muốn hướng đến một tương lai "những dòng sông không đập" bất chấp những tranh cãi xung quanh vấn đề này, những hành động nói trên mới chỉ là bước khởi đầu.